MATERIALAREN GARRANTZIA

Haurraren mugimendua eta psikomotrizitate ahalmenak gartzeko baliagarriak izan daitezkeen baliaide eta materialen zerrenda bukaezina izango litzateke. Garbi izan behar dugu tresna alternatibo eta ez konbentzionalen garrantzia: betetako botilak, kurpilak, zintak, erratza, makilak, garbigailuen danborrak, zapiak, aulki zaharrak...

Materialeak hurra probkatu, zirikatu, mugitu arazi, eragin behar du, jarduerara bultzatuz. Helburu hori bete ahal izateko itxura berritzaileak eta kolore deigarriak egokiak izan ohi dira. Dena den, haurraren irudimenak gabezi horie gaindi ditzake. Aspaldian nahiko baztertuta badugu ere, haurraren sormenak edozein tresna jolaserako iturri bihur dezake.

Godall irakasleak (1999) psikomotrizitateko arduradunaren eginkizunak honela laburbiltzen ditu: espazio ta harremanen egitura konplexua antolatu (esperientzia bultza dezaten, ikasleen eskaerak eta familien ekarpenak ere kontuan hartuz), esperientzien garapenari lagunduz, abaguneak eta aukerak eskintzen dituen sistema sortuz.

IRAKASLEAREN EGINKIZUNA, JOERA PEDAGOGIKOA

Psikomotrizitatea lantzerakoan irakaslearen jarrera eta joera erabakiorra da. Irakaslearen jarrerak ondorengo ezaugarriak izan beharko lituzke:

• Harreman asimetrikoa: Haurraren jolasean sartzeko itxura egiten du, jolasa aurrera ateratzen laguntzeko.



• Autokonszientzia: Emozioen autokontrola behar dugu, epaitu gabe, besteen sentimenduak hobeto ulertu ahal izateko. Gaitasun honi esker agresibtate arazoak, gorputz kontaktoak, ustezko projekzioak gainditu daitzeke, bai eta arauak bideratu inposaketarik gabe.



• Legearen eredu: Zenbait arau finkatu behar dira: minik ez ematea, besteen lanak errespetatu...Giro onargarri (permisibo) eta disklpabilizatzailea behar dugu gelan. Haurraren berezkotasun eta esponaneidadea ahalbidetzeko baldintza eta arauak minimoak izango dira.



• Segurtasun fisiko eta afektiboa: Haurrari konfiantza adierazi: hitzez, jarreraz, kokapenaz, proposamen egokiz eta urratsen sekuentzia errespetatuz. Harrenganako amatasun giroa lortu behar dugu, baina aldi berean autoriate egituratzailea, ezetz esaten dakiena. Entzuten eta ulertzen den dakienaren giro goxoa sortu behar dugu.



• Enpatia: Bestearen lekuan kokatzen jakin behar dugu, bestea nola sentitzen den jakin ahal izateko. Haurraren mugimenduzko adierazpena behatuz berari buruzko infomazioa jasotzeko gai izan behar gara. Ahots doinuak, keinuak, aurpegiko adierazpenen mezuak jaso behar ditugu. haurrak bere aniztasunean, diren bezala onartu behar ditugu; bere portaera bere historia pertsonalaren emaitza eta ondorioa da.



• Disponibilitaea: Adimen, afektibo eta gorputz arloko zaugarrien bidez haurra ondo senti dadila lor dezakegu. Helduaren gorputza baliabide esanguratsua izango da haurraren bilakaera prozesuan. Besteak beste ondorengo atalak izango ditugu kontuan: keinuak, begirada eta taktoa.



• Lan giro irekia: Haurrari burutatutako aukera desberdinak onartuko dira, heziketarako eta beren garapenerako lagungarritzat jotzen diren neurrian. Haurrak bere kezka, zalantza, beldurrak jasotzen direla somatu behar du.

METODOLOGIA

Haur Hezkuntzako curriculumean heziketa fisikoa, psikmotrizitatea ezagunena da, baina beste eduki batzuk daude: jolasak, ipuin motoreak, gorputz adierazpena eta abar.

Haurrak bere burua ezagutu eta baloratzea nahi dugu, bere gaitasun pertsonalak erabiltzeko ahalmenak jorratuz. Jasotako esperientzien arabera bere identitatea eratzen joango da.

Fisikoki bere burua ezagutu dezan bere gorputz eskema piskanaka landuko dugu. Bere autonomia lor dezan, gero eta zailtasun maila handiagok jarduerak eskainiko dizkiogu haurrari, beti ere bere mailari egokitutakoak. Era berean, atsedena eta gorputz garbitasuneko azturak sustatuko ditugu, bai eta agindu errazak betetzea, tresnak saio amaieran jasotzea eta antzekoak.

Adin honetako haurrak gaitasun motore berriak eskuratzeko grina du (itzulipurdiak, oin baten gainean, jaziak...).Oreka, jarreraren egokitasuna eta lateralitatea menderatzen doan heinean, re gaitasun motoreak eta espazio-denboran orientatzeko ahalmena garatuko ditu.

Haurra bere osotasunean garatzeko asmoz, gure jarduerak ondorengo ezaugarriak izango ditu:

• Haurraren alderdi positiboak baloratuko ditugu, bere mugak ere onartuz. Abiapuntu gisa haurra zer burutzeko gai den hartuko dugu.



• Haurraren nahi eta espontaneitatetik. Haurraren proposamenetan oinarrituz horiek garatzen eta egokiten lagunduko diegu, bere sormena eta autonomia sendotuz. Jarduerak gauzatu eta bizi egin beharko ditu.



• Haurraren erritmoa errepetatu, ez behartu ikaskuntza abiadura.



• Portaera psikomotoreek jarraitzen duten bilakaera ibilbidea errespetatu: tonoaren ezaugarriak, emozonalak, ezagupenezkoak, espazio-denboraren orientazioa; urratsak jarraitu.



• Mugimendua eta afektibotasunare esperimentazioa erraztu.



• Bizipenak ahoz adierazten lagundu: sentipenak barneratzen laguntzen du, emozioetatik bereiztuz, pentsamendua egituratuz, irudikapenera iritsiz.



• Espazio eta denbora mugatu: txoko, materialeak, proposamenak aldatu.



• Sormena lagundu, erraztu: hurren proposamenak jaso, mezu irekiak aurkeztu.



• Saioetan: bizi (esperimentatu), aztertu eta irudikatzeko aukerak hurrenez hurren ahalbidetu.

PSIKOMOTRIZITATE SAIOAREN FASEAK

Psikomotrizitate saioaren barne fase ordenatu eta koherenteak bata bestearen ondoren gauzatu beharko lukete. Era honetan, ondorengo lan prozedura gauatuko genuke: jardera motorea; bizi-aztertu-errepresentatu. Metodologi hni esker garapen psikomotoreaz gain ikasleen nortasuna bere osotasunean jorratzea lortuko genuke.

Haurraren zaletasun eta nahiak ontuan izanik, irakasleak jarduerak proposatzen ditu. Gustokoak dituztenez ikasleak biziki parte hartzen dute. Ondorengo atalak proposatzen dira saioaren sekuentziaketan:

• Aurreko atala. Gelako txokoak prestatu: Helburu eta edukien arabera, hainbat gune prestatzen ditugu: jauzi eta erorketena, orekena, materiale biguneko eta gogorreko zirkuiuak...Txoko bakoitzean jorratuko diren gaitasunak haur bakoitzean mailara egokituta egongo dira. Irakaslearen esku gelditzen da zenbat txoko antolatu. Gutxienez bi edo hiru gune desberdinen beharra somatzen da, eta saioen artean ereez daitezela errepikatu.
  

• Harrerako atala: Prestaketarekin hasi: oinetakoak eta berokia kendu, agurtu eta aurkeztu, arauak birgogoratu, segurtasun neurriak, bsteenganako errespetua.. Egun horretako txokoak azaldu, materialea komentatu, jarduera posiblei buruzko iradokizunak luzatu.. Beraien iritzi eta galderei lekua utzi, era orekatu batean. Une honetan landu daitezke baita ere, arnasketa ariketak, erritmokoak eta abestiak.
  

• Atal oldartsua: Lanean hasterako jardueraren bat proposatzen diegu (esponjak inguratuz lasterka egin...), eta irakasleak esandakoan suntsiduraren garaia ("derribo" deitzen da baita ere) iristen da: esponjen dorrea behera bota, piloten piszinara beren buruak bota, edo koltxoneta handi batera.
  

• Berezko jarduera motrizaren atala: Hasiera batean haurrak etengabe aritzen dira beren kabuz txoko batetik bestera dena eramanda. Aniztasun honi esker era guztietako gaitasun eta mugitzeko beharrak lantzen dituzte. Gune desberdin hauei esker mugimendua bizi lezake, esperimentatuz, gauzatuz, erabakiak hartuz, arazoak ebatziz, sortuz, komunikatuz.. Zailtasun maila guztietako eredu psikomotrizak landuz. Irakaslearen eginkizunak jarduera hori aberastea izango du helburu. Hortarako, txokoak birrantolatuko ditu, materiala gehituz, kenduz, lekuz eta egoeraz aldatuz.
  

• Jolas sinboliko eta eraikitze atala: Irudikatze jolasean haurrak bizitza errealeko objektu, jarduera edo une bat irudikatzen du, fantasia eta errealitatea elkarlotuz. Horretarako hainbat baliabide bere eskura uzten ditugu: zapi, soka, uztai, kuxin... Tresna neutro hauei haurrak bere sinbologia eransten die. Jolas hauei esker erreprimitutako barne gatazkak kanporatu ditzakete.
  

• Analisi atala: Aldi honetan gure curiculumeko helburuetara bideratutako joku zuzenduak edo gidatuak landu ditzakegu: itxurak, koloreak, neurriak, espzioko nozioak.. Zehastasun motrizeko jokuak ere sar daitezke.
  

• Agurraren atala: Jarduerarn deskonektatu behar dugu eta taldea elkartu. Ariketa albo batera utzi eta erajatze unean murgiltzen gara Oinetakoak jazten dituzten bitartean saioa komentatzen dugu eta agurtzen dugu elkar.

• Irudikatze eta lengoaia fasea: Ahoz, marraztuz, plastilinaz, antzeztuz...saioan bizi izandakoa adierazi behar dute. Bizi izandako kontzeptuak barneratzeko, oroimena lantzeko, ordezlapena eta kontzeptualizazioa jorratzeko guztiz baliagarria gertatzen da.

PROGRAMAKETARAKO PROPOSAMEN BAT

Adin honetako haurrek dituzten berezitasunak aintzakotzat hartuz, garbi ikus daiteke hezkuntza sistemak eskaintzen digun egitura egonkorra eta irmoa motz gelditze zaigula. Haurraren mugimendu gaitasunak garatzerakoan ezin gaitezke mugatu hziketa fisiko eta motrizitaterako bereziki eskainitako saio zehatzetra. Helburu horretarako ondorengo jarduera guneak ere baliagarriak ditugu:

• Jarduera bereziko saioak: Ikasgelatik kanpo, ikasturte osoan zehar, psikomotrizitatea, dantza, zuzendutako jolasak patioan...


• Unitate tematikoak, interesgune, proiektoak: Disziplinarteko lanak guzatzen dira.


• Tailerrak: irupena,edukiak eta ebaluaketa zehatz mehatz finka daiteke.
  
• Ohiturak, azturak: Epe desberdinekin egin behar da lan.



• Festak, irtenaldiak, eskolarteko trukaketak: Nahiz eta irtenaldiaren xede nagusia gure arloa izan ez, baliabide aberatsa iza dtke, ingurune desberdinak ezagutuz.


• Jolas-garai eta iragapeneko uneak: Helduek erabat lotu eta zuzenduko ez baditugu ere, pasiloetako desplazamenduak, gelen arteko aldaketak, jolas garaiak...aukera hezitzaileak dituzte.


• Jolas sensorio-motoreko txokoak: 3 urte arteko hurren kasua ezinbestekoak garrantziari dagokionez.

Unitate didaktiko malguagoak antolatu beharko genituzke, bi helburu, eduki eta jardueren sekuentzia finkatzeko garaian. Sormen eta askatasun handiaoa aldarikatzen dute egitarauak diseinatzeko garaian. Haur esperientziak berezkoak dituen edukiak landu ahal izateko egitura desberdinak beharko lituzke, eta ez geroko etapekiko mimetikoak. Haurren pentsamendua eta portaera interpretatu beharko dugu erantzun garatuagoak lortzen saiatzeko.

MORFOZINESIA

Haurtzaroko hazkunde motorearen ibilbidea deskribatu nahi da, era hontan hobeto garatu eta jarduera hezitzailea eragin ahal izateko. Hazkunde motore honen baitan hiru ezaugarri bereizten dira:

1. Haurrak 5- urteko adina duenean jarduera holozinetikoa nagusitzen da. Aldez aurretik erabaki gabe, saiakera eta porrota bidez gauzatzeaz.



2. Dagokion bilakatze prozesuaren ondoren, 6 urte inguruan, jarduera ideozinetikoa agertzen da. Haurrak pentsatu eta gero erakiten du zer eta nola burutuko dun. Borndatzeko portaera hau nerbio sistemaren mielinazio eta kortesaren garapenari esker gauzatzen da. Holozinesiaren garaian oinarrizko patroi motoreak sendotzen dira, hurrengo atalean, berriz, gero eta trebetasun zehatzagoak eskuratzen dira.



3. Pentsatu ondoren hartutako erabaki horiek ingurune sozial-kulturalaren menpe daude, esperientzi sozio-kulturala barneratu egiten dugu, gure higidura inguuneko testuingurunearen araberakoa izango da.

Era honetan, jarduera morfozinetikoa eratzen da, eta haurrak heledun ereduak barneratzen ditu, heziketa ahalbidetuz. Ondorioz holozinesia diseinatutako morfozinesirantz hurbiltzen saiatzea edo bideratzea izango da hezitzailearn eginkizuna.

PSIKOMOTRIZITATEAREN EGUNGO IKUSPEGIAK

Duprek 1909an lehenengo aldiz psikomotrizitate terminoa erabili zuenetik, etengabeko garapen prozesua gertatu da, Gaur egun, besteak beste ondorengo eskola edo korronteak bereiz daitezke:

• Le Boulch eta psikozinetika: Heziketa fisikoaren ikuspegi mekanizista gaitzesten du, pestsakera positibista eta kartesiarren aurka doa. Bera ikuspegi zientifiko batean kokatzen da, (psikzinetika), osotasunezko hezkuntza mugimenduaren bidez. Portaera motorearen oinarri neurologiko eta dinamikoak aztertu ditu. Mugimendua, adierazpen eta adimenezko jarduera elkarlotuak proposatzen ditu. Bultzatzen dituen teknika eta olasez baliatuz, idazketa, irakurketa eta kalkulua sustatzen dute, hezurraren harremanen esparrua areagotuz, bere nortasuna sendotuz beti ere osotasunezko heziketaren ikuspegitik.
  

• Picq eta Vayer-en ikuspegi psikopedagogikoa: Jarduera pedagogiko hau heziketa fisikoaz aliatuz haurraren portaera normalizatzen saiatzen da. Psikomotrizitatearen jatorrizko ikuspegia era leialean gordetzen du Ondorengo helburuak ditu: eskolako ikasketa prozesua erraztu; portaera orokorra hobetu; ondorengo heziketa fisikoaren oinarriak finkatu. Beraz, heziketarekin erabat lotuta dago, heziketa psikomotorea terminoa erabiltzen dute. Gorputza eta mugimenduan oinarritzen da. Lehenengo heziketak osotasunezkoa izan behar du, bizi izandakoan oinarrituz. Gorputzeko jarduerari esker lortuko ditugu nire barneko, kanpoko objektu eta besteei buruzko ezagupenak.
  

• Bucher: Haurraren nortasunaaztertzen du, behaketa psikomotorean oinarrituz. Bere ustez gorputzaz heziketa osagarria gauzatu beharra dago. Gorputz-kontzientziarekin batera, efikazia maila ere landuko da, gerora jarduera konplexuagoei aurre egin ahal izateko.
  

• Lapierre eta Aucouturier: Gorputz eta adimen arloak bateratuz, bizitzako jardueraren aldekoak dira. Erabat egituratutako ariketa zurrunak baztertu egiten dituzte, aukera irekiak eskainiz. Osotasunezko bizipenaz antolaketa arrazionala eta adierazkorra lortzen dute. Oinarrizko hezkuntzan psiomotrizitatea abiapuntu gisa kokatu beharko litzatekela uste dute.
  

• Ajuriagerra: Medikuntzan oinarrituz ikuspegi neuropsikiatrikoa era deitzen zaio. Birrezkuntza psikomotorearen oinarriak ezarri ditu, erlaxazio, psikoanalisi eta psikoterapia teknikaz baliatuz.

Eskola guzti hauek beren metodologi eta laneko esparru desberdinak finkatu dituzte.